Het lukt me maar niet om te veranderen, wat kan mij dwars zitten?

In een eerder blog nam ik jullie mee over het familiesysteem, wat dit is en waarom inzicht in je systeem zo belangrijk is. En schreef ik dat je in dit systeem gedrag en patronen hebt ontwikkeld die je de rest van je leven gebruikt. Er zijn momenten dat deze patronen je niet belemmeren, maar het kan ook zomaar zijn dat je merkt dat het niet lekker loopt in je leven of dat je steeds tegen dezelfde problemen aanloopt. Dan kan het zinvol zijn om eens terug te kijken naar waar je vandaan komt en kan het helpend zijn als je patronen kan ontrafelen.

Patronen wat zijn dat?

Maar wat is dat nu precies, patronen? En welke patronen kan je tegenkomen binnen het systemisch werken? In deze blog wil ik hier meer over vertellen.

In het boek ‘Systemisch coachen’ wordt een patroon als volgt omschreven. ‘Het is het verschijnsel dat mensen -in een familie, organisatie of andere groep- herhaaldelijk dezelfde positie innemen of de relaties tussen de leden van de groep steeds eenzelfde ‘regel’ volgen.’[1] Een patroon ontstaat onbewust.

In het familiesysteem kan disbalans balans ontstaan tussen de drie principes – erbij horen- uitwisseling- ordening. Bij ieder familiesysteem hoort het systeemgeweten. Deze heeft als taak ervoor te zorgen dat een systeem compleet is en zal er alles aan doen dit voor elkaar te krijgen. En om dit voor elkaar te krijgen ontstaan patronen. Dit proces is altijd onbewust en is een reactie op het systeem. Vergelijk het maar met het stofzuigen, een zandkorrel die op de grond ligt doet er zelf niets aan om in de stofzuiger te komen, de zuigkracht van de stofzuiger trekt de zandkorrel naar binnen. Patronen zorgen er dus voor dat het systeem compleet blijft en dat alles wat er was in de generaties een plek krijgt. Patronen zijn sterk en kunnen generatie op generatie worden doorgegeven.

Belangrijk om te realiseren is dat patronen niet per definitie verkeerd zijn, ze hebben namelijk een aantal functies: ze zorgen voor continuïteit, stabiliteit en voorspelbaarheid. Ik benoem vaak in de gesprekken die ik heb, dat ik respect heb voor deze patronen, ze hebben het individu namelijk helpen overleven. Patronen zijn net als een medaille, ze hebben een gewenste en een ongewenste kant. De ongewenste kant komt naar voren als patronen gaan knellen, dan worden patronen hindernissen en obstakels die de groei van het individu in de weg staan.

Een voorbeeld waarin duidelijk wordt hoe disbalans in de uitwisseling generatie op generatie wordt doorgeven: moeder is chronisch ziek, waardoor zij niet meer in staat is voor het gezin te zorgen. De oudste dochter neemt deze taak over, er is verder niemand anders en het moet gebeuren. Vader heeft zijn handen vol aan zijn werk, veel zorgen aan zijn hoofd en accepteert de hulp van zijn oudste dochter. Er wordt verder niet over gesproken en de dingen lopen zoals ze gaan. De dochter trouwt en krijgt zelf ook kinderen. Toch blijven de zorgen rondom haar ouderlijk huis steeds trekken er is altijd wel iets waar zij voor nodig is en ook in haar vriendenkring kent zij mensen die zorg en aandacht nodig hebben. Ze is niet in staat haar grenzen aan te geven en is daardoor minder aanwezig in haar eigen gezin. Tegelijkertijd is het een last, is ze moe en is ze klaar met zorgen. Wie zorgt er nu eens voor mij is een vraag die bij haar regelmatig naar boven komt borrelen. Ze zucht deze vraag weg, moppert op haar kinderen en gaat weer door. Haar kinderen voelen ergens de last van hun moeder, zonder hier woorden aan te kunnen geven. Onbewust en ieder op hun eigen manier proberen hun moeder niet tot last te zijn, ze redden het zelf wel.

Veel voorkomende patronen

Er zijn een aantal patronen die veel voorkomen en die ik in deze blog met je wil bespreken. Ik leg je uit wat dit patroon betekent en beschrijf welke kwaliteiten hierdoor ontstaan kunnen zijn en hoe dit patroon iemand kan belemmeren.

Triangulatie

Dit is het patroon waarbij een persoon op een laag boven zich is gekomen. Bijvoorbeeld vanwege de problemen in het huwelijk tussen haar ouders is een dochter tussen hen in komen te staan. Ze wordt zowel door haar vader als moeder in vertrouwen genomen en probeert te redden wat daar te redden valt.

Kwaliteiten

· haarfijn aanvoelen wat anderen nodig hebben

· bemiddelaar

· wordt makkelijk in vertrouwen genomen

· kan goed omgaan met spanningen

· kan een ander goed dienen en in de schaduw van de ander staan

· good girl, iedereen is graag bij haar

Belemmeringen

· moeite met zelf initiatief nemen, afwachtende houding

· moeite met zelf keuzes maken, bang de ander teleur te stellen

· gedraagt zich ondergeschikt en stiekem droomt ze ervan gezien te worden

· hoeveelheid geheimen die toevertrouwd worden kunnen te veel worden

· geen idee hoe ze voor zichzelf moet zorgen.

· voelt zich vaak schuldig

Parentificatie

Het kind is voor zijn ouders gaan zorgen en is onbewust op de plek van de grootouders gaan staan. Het kind is onbewust de ouder van zijn vader of moeder geworden.

Kwaliteiten

· goed verantwoording kunnen nemen

· zelfstandig beslissingen kunnen nemen

· niet gevoelig voor hiërarchie

· kan goed zorgen voor anderen

· sterke personen

Belemmeringen

· weten niet hoe ze kunnen ontvangen van de ander

· kunnen niet kwetsbaar zijn of over emoties spreken

· gaan over hun grenzen

· hebben snel een oordeel klaar

Iemands opgave vervullen of dragen

Dit wil zeggen dat je onbewust iemand opgave vervult of de last draagt van een ander. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je tijdens je jonge leven je vader ziet lijden aan een verschrikkelijke ziekte en op het sterfbed van je vader heb je innerlijk beloofd dat niemand meer zo mag lijden aan deze aandoening en doe jij er in je loopbaan alles aan om deze opdracht te vervullen. Je wordt bijvoorbeeld arts en zet je met hart en ziel in voor deze mensen.

Kwaliteiten

· veel werk kunnen verzetten

· gedisciplineerd

· enorm doorzettingsvermogen

· groot verantwoordelijkheidsgevoel

Belemmeringen

· het werk is nooit klaar

· worstelen met gevoelens van boosheid

· verlangt naar erkenning, maar die voel je niet

· kans op een burn-out

Dubbelbeeld

Bij een dubbelbeeld wordt een persoon uit een deel van het systeem verward met iemand uit een ander deel of ander systeem. Het lijkt erop dat er twee films over elkaar zijn geschoven. Je ziet bijvoorbeeld je leidinggevende, maar onbewust heb je het gevoel dat je naar je vader kijkt. Als deze leidinggevende negatieve feedback geeft reageer je heftig en wordt je heel verdrietig of boos. Een dubbelbeeld hoeft niet altijd belemmerend te werken.

Patronen ontwikkel je dus onbewust in je gezin van herkomst en deze gedragingen laat je vaak ook zien in de andere systemen waarin je functioneert. Misschien herken je één van deze patronen in je eigen leven en ervaar jij deze belemmeringen ook. Hoe zorg je ervoor dat deze patronen je niet meer belemmeren en dat je de kwaliteiten die je hierin hebt ontwikkelt als een sieraad kan dragen?

Wordt bewust van jouw patronen, hierdoor ga je gedrag van jezelf herkennen in de verschillende rollen die je hebt.
Lees het boek van Els van Steijn, de Fontein, waarin zij helder en inzichtelijk weergeeft hoe het werkt in familie systemen.
Als je er behoefte aan hebt om samen met een expert op onderzoek te gaan, maak dan een afspraak met mij of een andere systemisch coach. Een tafelopstelling kan zoveel perspectief geven over jouw situatie en kan je helpen patronen te doorbreken.

Hoe dan ook patronen kunnen doorbroken worden. Een mens heeft het vermogen om te kunnen leren, groeien en ontwikkelen. En hoe mooi is dat, wanneer jij patronen doorbreekt, hoeft de volgende generatie hier geen last meer van te ondervinden.

[1] Systemisch coachen, Systemisch werk zonder opstellingen, Jan Jacob Stam en Bibi Schreuder, uitgeverij Het Noorderlicht, pagina 89.

Wil je vaker geïnspireerd raken met dit soort blogs? Meld je aan voor de nieuwsbrief verschijnt 6 keer per jaar. Meld je hier aan.